Niedoczynność tarczycy to jedna z najpopularniejszych przypadłości występujących w dzisiejszych czasach. Wszechobecny stres, niepoprawne nawyki żywieniowe i brak regeneracji sprawiają, że gruczoł tarczowy podlega osłabionej funkcji endokrynnej, powodując wiele problemów zdrowotnych. Nie bez powodu następującym stanem zapalnym zaraz po niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto.
Tarczyca to niewielki organ leżący w dolnej części szyi. Tarczyca odpowiedzialna jest za uwalnianie hormonów T4 oraz T3, czyli tyroksyny oraz trójjodotyroniny. Hormon tyreotropowy, czyli TSH to hormon przysadki mózgowej, który podlega wahaniom w zależności od natężenia bardziej lub mniej sprzyjających czynników środowiskowych.
Za co odpowiadają hormony tarczycy?
Hormony tarczycy odpowiadają za:
- Wzrost tkanek organizmu;
- Regenerację tkanek;
- Wykorzystanie energii z pożywienia;
- Regulację rytmu serca;
- Regulację gospodarki węglowodanowej;
- Prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego;
- Prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego;
- Regulację poziomu libido;
- Prawidłową regulację układu kostnego.
W momencie, gdy pojawi się nadmiar niekorzystnych czynników środowiskowych, podwzgórze zadecyduje o sekrecji odmiennych hormonów startowych w celu przygotowania organizmu na szykujący się stres i „cięższe czasy”. Następuje wtedy uwalnianie CRH – kortykoliberyny, która dalej jest konwertowana do ACTH i kortyzolu. Nadmiar kortyzolu niekorzystnie wpływa na stężenie TSH, a ono dalej obniża uwalnianie T4 i T3.
Nie tylko nadmiar kortyzolu niekorzystnie wpływa na stężenie hormonów tarczycy. Nieodpowiednio zbilansowana dieta również może przyczynić się do zmniejszonego poziomu hormonów tarczycy, powodując jej niedoczynność, ale o tym później.
Po zrozumieniu mechanizmu „stresowego” w niedoczynności tarczycy można dostrzec zależność, że im mniej jest stresu, tym lepiej funkcjonuje tarczyca. I jest to jak najbardziej prawda. Umiejętność zarządzania stresem, ulubiona aktywność fizyczna, zadbanie o stan flory jelitowej to główne czynniki, które korzystnie wpływają na zminimalizowanie stresu, czy też poziomu kortyzolu.
Ponadto można rozważyć stosowanie adaptogenów (np. Ashwagandha), czyli ekstraktów ziołowych, których zadaniem jest adaptacja naszego organizmu do czynników stresowych. Sprawia to, że jesteś bardziej odporny/a na stres, przez co nie ma on tak mocnego wpływu na Twój organizm.
Jak działa Ashwagandha? Poznaj królową adaptogenów! (klik)
Niedoczynność tarczycy – objawy.
Charakterystyczne objawy niedoczynności tarczycy to:
- Uczucie zmęczenia i ospałość;
- Przewlekłe uczucie zimna;
- Zaburzone funkcje poznawcze (pogorszona koncentracja, pamięć itp.);
- Zaparcia i inne problemy w przewodzie pokarmowym (np. wzdęcia, zgaga itp.)
- Większe ryzyko nabrania masy ciała;
- Bradykardia;
- Osłabiona kondycja włosów i pogorszony stan skóry i paznokci;
- Częstsze bóle mięśni i stawów;
- Towarzyszące zaburzenia hormonalne.
W momencie, gdy odczuwasz większość z wymienionych objawów, należy skonsultować się z endokrynologiem, który zleci odpowiednie badania i określi, jakie działania podjąć w celu wyciszenia niedoczynności tarczycy.
Składniki diety a niedoczynność tarczycy i suplementacja.
Oprócz stresu, który jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do powstawania niedoczynności tarczycy, należy zwrócić także uwagę na składniki diety. Wśród nich na uwagę zasługują:
JOD
Pierwszym pierwiastkiem jest jod. Odpowiada on za połączenie z aminokwasem tyrozyną, tworząc kompleks jodotyrozyny. Utworzenie kompleksu jodotyrozyny jest możliwe dzięki działaniu enzymu peroksydazy tarczycowej. Komplesy jodotyrozyny mogą tworzyć monojotyrozynę lub dijodotyrozynę, tzw. MIT oraz DIT. Dalsze działanie peroksydazy tarczycowej umożliwia syntezę hormonów tarczycy, czyli T4 oraz T3.
Główne źródła jodu w diecie:
- Sól jodowana;
- Ryby;
- Ser Edam;
- Jajka;
- Owies;
- Nabiał.
Jod zatem jest jednym z głównych pierwiastków, dzięki którym powstają hormony tarczycy. Jego brak w diecie może sprzyjać powstawaniu niedoczynności tarczycy. Warto jednak starać się go uzupełniać z diety, ponieważ jednym z jego źródeł są leki stosowane przy niedoczynności tarczycy, czyli Lethrox oraz Euthyrox.
SELEN
Następnym ważnym pierwiastkiem, który w małej ilości może stwarzać ryzyko rozwoju niedoczynności tarczycy, jest selen. Jest on komponentem, który zawarty jest w tzw. selenobiałkach. Selenobiałka odpowiadają za konwersję T4 do T3, czyli do aktywnego biologicznie hormonu, który jest odpowiedzialny za większość efektów biologicznych hormonów tarczycy.
Główne źródła selenu w diecie:
- Orzechy brazylijskie;
- Pestki słonecznika;
- Ryby;
- Mięso;
- Jajka;
- Kasze (głównie gryczana).
Dokładna nazwa selenobiałka odpowiadającego za konwersję hormonów tarczycy to monodejodynaza jodotyroniny. Ponadto ciekawą informacją dla osób dbających o odporność powinno być to, że selen podnosi aktywność enzymów układu odpornościowego. Te enzymy to peroksydaza glutationowa oraz reduktaza tioredoksynowa.
CYNK
Jest on kolejnym składnikiem diety, o który powinno się zadbać w zbilansowanej diecie pod niedoczynność tarczycy. Cynk jest składnikiem diety, który wspomaga konwersję T4 do T3. Oprócz tego cynk bierze udział w regulacji poziomów TSH, ponieważ wpływa na syntezę hormonów startowych na poziomie podwzgórza.
Główne źródła cynku w diecie:
- Grzyby;
- Rośliny strączkowe;
- Pestki dyni;
- Sezam;
- Ryż dziki;
- Tofu;
- Kakao;
- Pełne ziarno;
- Mięso.
ŻELAZO
Żelazo jest ostatnim kluczowym składnikiem w diecie, który bierze silny udział w regulacji pracy tarczycy i sekrecji hormonów tarczycy. Niedobór żelaza jest skorelowany z większym ryzykiem zaistnienia niedoczynności tarczycy. Żelazo wpływa na proces jodowania tyrozyny, jest kofaktorem, który usprawnia działanie peroksydazy tarczycowej. Innymi słowy, zabezpieczenie stężenia żelaza wpływa na efektywność procesu syntezy hormonów tarczycy.
Główne źródła żelaza w diecie:
- Wątróbka;
- Płatki kukurydziane;
- Kakao;
- Produkty zbożowe i kasze;
- Orzechy i nasiona;
- Mięso czerwone;
- Jajka.
Oprócz powyższych kluczowych składników odżywczych w diecie pod niedoczynność tarczycy warto wspomnieć także o pozostałych składnikach, które wykazują potencjalne zastosowanie w kontekście regulacji stanu zapalnego i wspierania właściwego funkcjonowania gruczołu tarczowego.
Wśród pozostałych składników diety lub suplementów przydatnych wobec niedoczynności tarczycy wymieniamy:
- Witaminę D;
- Kwasy tłuszczowe Omega-3;
- Witaminę B12;
- Antyoksydanty (np. witamina C, E);
- Inozytol;
- NAC;
- Ewentualnie maślan sodu i probiotyki.
Podsumowanie.
Niedoczynność tarczycy to problematyczne zaburzenie hormonalne wpływające na wiele aspektów funkcjonowania człowieka. Oprócz odpowiedniego zarządzanie poziomem stresu bardzo istotna jest zbilansowana dieta dopasowana do indywidualnych potrzeb danej osoby. Ciekawym elementem może być suplementacja wspomagająca łagodzenie objawów niedoczynności tarczycy i wspierająca regulację hormonalną.
Źródła:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5307254/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30982439/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25183510/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3921055/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28202844/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4049553/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK221541/