Choroba Hashimoto jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym, co oznacza, że układ odpornościowy osoby chorej atakuje własne komórki i tkanki. Prowadzi to do przewlekłego stanu zapalnego, stopniowego niszczenia tarczycy i obniżenia ilości wytwarzanych przez nią hormonów. Choroba Hashimoto dotyczy ok. 2% populacji. Kobiety chorują na Hashimoto 8x częściej niż mężczyźni.
Zdecydowana większość osób dotkniętych niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto leczona jest poprzez uzupełnienie brakujących hormonów tarczycy. Standardem jest zatem codzienne przyjmowanie przez pacjentów lewotyroksyny – substancji, która poprzez swe działanie zastępuje naturalnie wytwarzany przez tarczycę hormon. Jest to postepowanie podstawowe i niezbędne.
Niestety u sporej części osób nawet prawidłowo dobrana terapia hormonalna może nie przynosić pozytywnych efektów takich jak:
- poprawa samopoczucia,
- wzrost poziomu energii
- eliminacji innych uciążliwych objawów, takich jak:
- senność,
- problemy z koncentracją i pamięcią czyli tzw. “mgła mózgowa”,
- zaburzenia metabolizmu,
- pogorszenie stanu skóry i paznokci,
- wypadanie włosów czy
- wzrost masy ciała.
Podstawą problemu mogą być inne powiązane czynniki :
- przewlekły stan zapalny,
- infekcje,
- nietolerancje pokarmowe,
- zaburzenia wchłaniania
- niedobory witamin i minerałów.
Osoby z niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto cechuje słabsze wchłanianie związków mineralnych i witamin z pożywienia, co może skutkować ich znacznymi niedoborami.
W świetle najnowszych doniesień naukowych kluczem do prawidłowego funkcjonowania tarczycy i zmniejszenia stanu zapalnego może być prawidłowa i zbilansowana dieta w połączeniu z odpowiednio zaplanowaną suplementacją, która uzupełni typowe niedobory witamin i minerałów. Jest to niestety często zaniedbywany element postępowania, który jednak coraz częściej zyskuje uznanie w środowisku medycznym.
Choroby tarczycy a dieta – odżywianie odgrywa istotną rolę w utrzymaniu tarczycy w zdrowiu. (klik)
Odpowiednio zaplanowane przyjmowanie witamin i mikroelementów może wpłynąć na prawidłowe funkcjonowanie tarczycy oraz znacznie przyczynić się do poprawy funkcjonowania wielu innych układów organizmu np. układu immunologicznego.
Jakie składniki należy rozważyć planując suplementację przy Hashimoto i niedoczynności?
SELEN
Selen określany jest mianem kluczowego mikroelementu dla funkcjonowania tarczycy. Związane jest to z jego wielokierunkowym działaniem – antyoksydacyjnym, przeciwzapalnym oraz stymulującym aktywną produkcję hormonów tarczycy.
Ponadto, tarczyca jest narządem o największym stężeniu selenu – cechuje się najwyższą zawartością tego pierwiastka na gram swojej tkanki. Selen w połączeniu z białkami tworzy związki o działalności przeciwutleniającej. Wyniki badan naukowych wykazują, że suplementacja selenu u osób z niedoczynnością tarczycy przyczynia się do normalizacji jej funkcji. Ponadto, u osób z chorobą Hashimoto przyjmujących selen, zmniejsza się poziom autoprzeciwciał anty-TPO (przeciwko peroksydazie tarczycowej), oraz wskaźniki stanu zapalnego. W niektórych przypadkach 3-miesięczna suplementacja tym pierwiastkiem zmniejszała o połowę poziom przeciwciał anty-tarczycowych.
CYNK
Cynk jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wykazuje działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Stanowi istotny element w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów oraz odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego.
Z całą pewnością grupą osób, która powinna w sposób szczególny zwrócić swoją uwagę na odpowiednie spożycie cynku z dietą są osoby cierpiące z powodu rozmaitych chorób o podłożu autoimmunologicznym. Do chorób autoimmunologicznych zaliczamy np. chorobę Hashimoto, celiakie, reumatoidalne zapalenie stawów, nieswoiste choroby zapalne jelit, cukrzycę typu I, łuszczycę czy stwardnienie rozsiane.
Wynika to z faktu, iż cynk wywiera istotny wpływ na regulację funkcjonowania układu immunologicznego. Obniżony poziom tego pierwiastka w organizmie uniemożliwia konwersję hormonu T4 do T3. Jest on także niezbędny do produkcji TSH. Osoby, których TSH wytwarzane jest stale (z niedoczynnością tarczycy) są znacznie bardziej narażone na jego niedobory. Dodatkowym skutkiem niewystarczającej ilości cynku w organizmie może być spowolnienie tempa metabolizmu hormonów.
WITAMINA D3
Witamina D kojarzona jest przede wszystkim ze swojego dobroczynnego wpływu na tkankę kostną (utrzymywanie jej odpowiedniej mineralizacji). Badania wykazują jednak, że zakres jej właściwości może być dużo szerszy. Najprawdopodobniej niedobory witaminy D sprzyjają powstawaniu nowotworów, chorób układu sercowo-naczyniowego oraz zaburzeniom metabolicznym, w tym insulinooporności i otyłości.
Witamina D może też wpływać na funkcjonowanie układu odpornościowego oraz zmniejszenie stanów zapalnych. Coraz częściej pojawiają się również doniesienia podkreślające jej znaczenie w kontekście prawidłowego funkcjonowania tarczycy w chorobie Hashimoto. Zaobserwowano, że stężenie witaminy D we krwi osób cierpiących na tę chorobę oraz inne choroby autoimmunologiczne, jest znacznie niższe niż w przypadku osób zdrowych i powiązane z ilością przeciwciał. Ponadto badania prowadzone na modelach zwierzęcych wykazały, że suplementacja witaminą D zapobiega rozwojowi chorób autoimmunologicznych. Dodatkowo niedobór witaminy D u osób z chorobą Hashimoto może być przyczyną zaburzonej jelitowej absorpcji wapnia. Dieta powinna obfitować w te składniki lub warto rozważyć jej dodatkową suplementację.
KWASY OMEGA-3
Ze względu na swoje szeroko udokumentowane działanie przeciwzapalne kluczowe jest włączenie do diety oraz suplementowanie kwasów tłuszczowych omega-3. Niedobory tych tłuszczów w diecie dotyczą aż 96% kobiet z rozpoznanym autoimmunologicznym zapalaniem tarczycy. Wykazano, że dieta bogata w kwasy tłuszczowe omega-3 oraz ich suplementacja wpływa na ograniczenie dolegliwości towarzyszących chorobie Hashimoto (cukrzyca typu II, otyłość czy nadwaga), a także może łagodzić już istniejące objawy wywołane przewlekłym stanem zapalnym.
Liczne badania z wykorzystaniem tych tłuszczów pokazały, że wpływają one korzystnie na:
- zmniejszenie epizodów zaburzeń nastroju, stanów depresyjnych,
- redukcję przewlekłego uczucia zmęczenia i nadmiernej senności,
- stabilizację zaburzeń gospodarki lipidowej,
- poprawę kondycji włosów i stanu skóry.
Ze względu na szerokie spektrum działania wspomnianych związków, zaleca się ich wprowadzenie do codziennej diety w ilości co najmniej 500 mg.
Warto dodać, że zwiększone spożycie kwasów omega-3 wymaga wprowadzenia do diety dodatkowej ilości witaminy E (w celu uniknięcia reakcji wolnorodnikowych).
ŻELAZO
Żelazo jest kolejnym, ważnym elementem w diecie osób z niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto. Wykazano, że długotrwały brak odpowiedniej jakości i ilości spożytego żelaza z dietą wpływa niekorzystnie na metabolizm tarczycy. Obserwuje się zmniejszoną konwersję T4 do T3 oraz zwiększone wydzielanie TSH.
Co istotne, peroksydaza tarczycowa – odpowiedzialna za produkcję hormonów gruczołu tarczowego – należy do enzymów hemowych, a zatem zawierających w swoim składzie żelazo. Ze względu na autoimmunologiczne zapalenie błony śluzowej żołądka, które upośledza wchłanianie żelaza, niedobór tego pierwiastka jest zjawiskiem zwykle współtowarzyszącym chorobie Hashimoto. Jak wskazują dane literaturowe, nawet 60% osób chorych na niedoczynność tarczycy może cierpieć z powodu niedokrwistości. Dlatego rekomenduje się zwiększenie podaży przyswajalnych form żelaza wraz z dietą i odpowiednią suplementacją.
ANTYOKSYDANTY
Ze względu na przewlekły stan zapalny, dieta osób z chorobą Hashimoto powinna pokrywać zapotrzebowanie na witaminy antyoksydacyjne – C i E. Wykazują one bardzo silne działanie przeciwdziałające wolnym rodnikom i łagodzą stres oksydacyjny, będący czynnikiem niszczącym komórki tarczycy.
Wyniki badań wykazały również, że suplementacja 500 mg witaminy C wraz z hormonem tarczycy, istotnie poprawiała wchłanianie tego hormonu. Witamina E wspomaga działanie selenu poprzez funkcje antyutleniającą. Podobnie witamina C, która wspiera wchłanianie żelaza i jest jednym z najważniejszych antyoksydantów znajdujących się w plazmie krwi.
Warto zwrócić uwagę, że dodatkowo na zubożenie w witaminę C i E mogą mieć wpływ leki antykoncepcyjne.
WITAMINA B12
Badania dot. związku między dysfunkcją tarczycy, a poziomem witaminy B12 wykazały, że 7–12% pacjentów z Hashimoto cierpi na niedokrwistość w wyniku niedoboru witaminy B12.
Witamina B12 przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Przy jej niedoborach występuje zmęczenie, depresja, problemy ze wzrokiem oraz zaburzenia ze strony układu nerwowego. Dlatego istotne jest okresowe monitorowanie jej stężenie w organizmie. Formą, która jest rynkowo uznana za najlepszą (o największej biodostępności dla organizmu) jest metylowana forma witaminy B12. Ma to niezwykle istotne znaczenie w kontekście mutacji genu MTHFR.
Na co zwrócić uwagę planując suplementację przy hashimoto lub niedoczynności tarczycy?
- Podstawową zasadą jest: „nie wszystko razem”. Nie należy łączyć wszystkich składników w sposób przypadkowy lub w ramach jednego suplementu multiwitaminowego.
Należy wiedzieć, iż pomiędzy poszczególnymi witaminami i minerałami występują często skomplikowane, wzajemne interakcje. Interakcje te, mają istotny wpływ na ich przyswajanie przez organizm. Mogą to być synergie (oddziaływania pozytywne, zwiększające wzajemną aktywność) lub antagonizmy (oddziaływania negatywne, ograniczające swoje wchłanianie i działanie). Niekiedy kluczowa jest również pora dnia, w jakiej przyjmowany jest dany składnik.
Dlatego błędem jest przyjmowanie witamin i minerałów w jednej porcji – „na raz”. Może to istotnie wpływać na ograniczenie skuteczności suplementacji.
Dobrym rozwiązaniem jest przyjmowanie pojedynczych preparatów o czystym składzie wg schematu ustalonego z lekarzem/dietetykiem lub zastosowanie preparatów kilkustopniowych np. Thyroset. Składniki połączono w nim z uwzględnieniem ich wzajemnego oddziaływania i zastosowano rozdzielnie w kilku kapsułkach przyjmowanych o określonych porach dnia.
- Formy chemiczne mają olbrzymie znaczenie
Przy stosowaniu suplementacji należy zwrócić szczególną uwagę na to jaka forma chemiczna danej substancji została użyta w wybranym preparacie. Ma to bardzo istotne znaczenie w kontekście jego przyswajalności. Zasadniczo zaleca się, aby składniki mineralne stosować w formie soli organicznych (np. glukonian cynku, cytrynian magnezu) lub chelatów białkowych (np. diglicynian żelaza). Analogicznie sytuacja wygląda w przypadku selenu, który charakteryzuje się stosunkowo dobrą przyswajalnością, gdy występuje w postaci organicznej (np. selenometionina) lub w formie drożdży selenowych.
Przy suplementacji witaminy B12 i kwasu foliowego warto rozważyć zastosowanie aktywnych form metylowanych. Jest to dodatkowo kluczowe u osób mających lub podejrzewających u siebie mutację w genie MTHFR.
Warto również pamiętać, że witaminy A, D, E i K są rozpuszczalne w tłuszczach, dlatego naturalnym ich nośnikiem jest olej.
Powinno się wybierać produkty z czystym składem, które nie zawierają zbędnych wypełniaczy, barwników i substancji pomocniczych.
- Regularne badania
W przypadku choroby Hashimoto i niedoczynności tarczycy bardzo ważną kwestią jest regularne badanie poziomów witamin i minerałów. Analizy takie są w ofercie większości laboratoriów zajmujących się badaniami analitycznymi. Przy planowaniu suplementacji badania należy wykonać przed jej rozpoczęciem a następnie powtarzać co kilka miesięcy. Na ich podstawie możliwe jest korygowanie planu suplementacji i jej monitorowanie. Wyniki warto skonsultować z lekarzem lub dietetykiem.
Podsumowanie – Hashimoto i niedoczynności tarczycy – znaczenie suplementacji w chorobie.
Zrozumienie żywienia i jego roli w zdrowieniu jest bardzo ważną częścią opieki zdrowotnej. Terapia żywieniowa u osób z niedoczynnością tarczycy i Hashimoto w powinna być ukierunkowana na rozpoznawaniu i korygowaniu niedoborów żywieniowych. Dlatego też dobór odpowiednich preparatów jest sprawą kluczową i powinien opierać na wiedzy i dogłębnej analizie.
Zobacz także: Ashwagandha, a tarczyca.