Niepokalanek pospolity (Vitex agnus-castus), znany również jako chaste tree lub chasteberry, to składnik suplementów diety dla kobiet zyskujących na popularności. Słusznie?
“Zaobserwowano 42,5% redukcję objawów PMS…” 1
“52% kobiet zaobserwowano zmniejszenie objawów o 50%…” 2
“Zwiększenie pożądania, nawilżenia i satysfakcji, a także zmniejszenie bólu…” 3
1Badanie 1; 2Badanie 2; 3Badanie 3
Jak to możliwe, że ziołowy suplement jest w stanie tak skutecznie wspierać kobiety, a jednocześnie tak mało kobiet o nim wie?
Niepokalanek – poznaj “kobiece zioło”
Zanim napiszę o samym niepokalanku, to najpierw krótko przypomnę czym jest, skąd się bierze i jak się objawia zespół napięcia przedmiesiączkowego. Zrozumienie tego pozwala na jeszcze lepsze poznanie i zrozumienie działania niepokalanka.
PMS – krótki opis problemu
PMS, czyli zespół napięcia przedmiesiączkowego (ZNP), to zestaw objawów fizycznych i psychicznych, które pojawiają się u kobiet przed miesiączką i znacząco wpływają na ich codzienne funkcjonowanie.
Głównymi przyczynami zespołu napięcia przedmiesiączkowego są:
- Zmiany hormonalne: Wahania poziomu hormonów, szczególnie estrogenu i progesteronu, w fazie lutealnej cyklu menstruacyjnego są kluczowym czynnikiem powodującym objawy PMS. Fluktuacje hormonalne wpływają na poziom neuroprzekaźników, zwłaszcza serotoniny, co może prowadzić do zmian nastroju i innych objawów psychicznych.
- Zaburzenia poziomu prolaktyny: Nadmierne wydzielanie prolaktyny może prowadzić do blokowania owulacji i niedoboru progesteronu, co nasila objawy PMS.
- Czynniki stylu życia: Dieta bogata w cukry, fast foody, kofeinę i alkohol, stres, niedobory żywieniowe oraz zaburzenia metaboliczne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia ZNP.
Wahania nastroju, rozdrażnienie, płaczliwość, bóle głowy, tkliwość piersi, wzdęcia, zmęczenie, problemy z koncentracją i zaburzenia snu występujące w miesięcznej cykliczności są ogromnym wyzwaniem dla wielu kobiet. Dla około 20% nasilenie symptomów jest tak silne, że zauważalnie obniża jakość i komfort życia. Nierzadko wymaga to interwencji farmakologicznej i/lub lekarskiej.
Więcej o PMS przeczytasz tutaj: PMS – zespół napięcia przedmiesiączkowego. Jak sobie z nim poradzić?
Jak niepokalanek zmniejsza PMS?
I tutaj na scenę wkracza bohater tego tekstu – “kobiece zioło” – niepokalanek, prawdziwa skarbnica substancji aktywnych, które stanowią naturalne wsparcie dla kobiecego organizmu.
Co takiego znajdziemy w owocach tej rośliny?
- Olejki eteryczne (beta-kariofilen, α-pinen)
- Diterpeny labdanowe (rotundifuran, witeksylakton)
Związki te działają dopaminergicznie, czyli oddziałują na receptory dopaminy D2, co skutkuje obniżeniem poziomu prolaktyny. Dlaczego ma to związek z PMS? Nadmiar prolaktyny to częsty winowajca uciążliwych objawów zespołu napięcia przedmiesiączowego, takich jak drażliwość, bóle piersi czy obrzęki.
- Irydoidy glikozydowe (agnuzyd, aukubina)
Związki te odgrywają szczególnie istotną rolę w regulacji cyklu menstruacyjnego. Jego działanie polega na obniżaniu poziomu prolaktyny i wspieraniu równowagi hormonalnej, co przekłada się na lepszy nastrój i mniejsze napięcie przedmiesiączkowe.
- Flawonoidy (kastycyna, luteolina)
Flawonoidy to potężni sprzymierzeńcy zdrowia! Kastycyna wykazuje działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne, a co więcej – może wpływać na receptory estrogenowe, wspierając równowagę hormonalną. To przekłada się nie tylko na lepsze samopoczucie, ale i zwiększenie libido!
Dzięki tym substancjom niepokalanek przede wszystkim pomaga w regulacji gospodarki hormonalnej, co okazuje się kluczowym czynnikiem w walce z PMS. Oczywiście nie zapominajmy o diecie, ruchu i śnie, bez których żadne tabletki na ZNP nie pomogą!
Czy istnieją badania potwierdzające skuteczność niepokalanka, w łagodzeniu objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego czy to tylko kolejny popularno naukowy bełkot?
Oczywiście, że są i to bardzo ciekawe, a spośród nich wybrałem 2, moim zdaniem ciekawe i wiarygodne.
Niepokalanek w badaniach
Niepokalanek zmniejsza objawy PMS o 42,5%
- Berger D, Schaffner W, Schrader E, Meier B, Brattström A. Efficacy of Vitex agnus castus L. extract Ze 440 in patients with pre-menstrual syndrome (PMS). Arch Gynecol Obstet. 2000 Nov;264(3):150-3. doi: 10.1007/s004040000123. PMID: 11129515.
Badanie skuteczności ekstraktu z Vitex agnus-castus Ze 440 przeprowadzono na grupie 50 kobiet z PMS.
Przez kolejne 3 cykle menstruacyjne pacjentki przyjmowały 20 mg ekstraktu dziennie. Ich stan monitorowano przez łącznie 8 cykli (przed, w trakcie i po badaniu). Skuteczność oceniano za pomocą kwestionariusza MMDQ, skali VAS i globalnej oceny pacjentek.
Wyniki wykazały znaczącą redukcję objawów PMS – wynik MMDQ spadł o 42,5% podczas terapii (p < 0,001), a efekt utrzymywał się częściowo jeszcze przez 3 cykle po zakończeniu leczenia. 38 pacjentek oceniło skuteczność jako umiarkowaną do doskonałej, a niemal połowa (46%) doświadczyła poprawy o co najmniej 50%. Nie stwierdzono poważnych skutków ubocznych, choć u 20 pacjentek wystąpiły łagodne dolegliwości, takie jak zmęczenie czy bóle głowy. W świetle tego badania niepokalanek jest skutecznym środkiem łagodzącym objawy PMS.
52% kobiet zauważa zmniejszenie objawów PMS o 50% podczas suplementacji niepokalanka
- Treatment for the premenstrual syndrome with agnus castus fruit extract: prospective, randomised, placebo controlled study. BMJ 2001; 322 doi: https://doi.org/10.1136/bmj.322.7279.134 (Published 20 January 2001), Cite this as: BMJ 2001;322:134
W randomizowanym, podwójnie zaślepionym badaniu kontrolowanym placebo* oceniono skuteczność i tolerancję ekstraktu z niepokalanka mnisi (Vitex agnus castus Ze 440) u kobiet z zespołem napięcia przedmiesiączkowego (PMS). W badaniu uczestniczyło 170 kobiet (86 otrzymujących ekstrakt, 84 placebo), które przez trzy cykle menstruacyjne przyjmowały codziennie jedną tabletkę preparatu lub placebo.
Oceny dokonano na podstawie samooceny pacjentek, a także skali globalnej oceny stanu klinicznego. Badane kobiety oceniały takie objawy jak drażliwość, wahania nastroju, bóle głowy, tkliwość piersi i wzdęcia. Grupa przyjmująca niepokalanek wykazała znaczącą poprawę w porównaniu z placebo (P < 0,001), a wskaźnik skutecznej odpowiedzi na leczenie (redukcja objawów o 50%) wyniósł 52% w grupie aktywnej wobec 24% w grupie placebo.
Nie odnotowano poważnych działań niepożądanych – u siedmiu kobiet wystąpiły jedynie łagodne objawy uboczne, które nie wymagały przerwania terapii. Wyniki potwierdzają, że ekstrakt z niepokalanka jest skutecznym i dobrze tolerowanym środkiem łagodzącym objawy PMS.
*Badanie kliniczne, w którym uczestnicy są losowo przydzielani do grupy otrzymującej lek lub placebo, a ani pacjenci, ani lekarze nie wiedzą, kto co otrzymuje. Zwykle uważane za wiarygodne źródło pomiarów.
Na jakie hormony wpływa Niepokalanek?
Estrogen, progesteron, prolaktyna, LH, FSH – to dzięki równowadze pomiędzy tymi hormonami kobiecy organizm może prawidłowo funkcjonować.
Dotyczy to zarówno kobiet zarówno przed, jak i po menopauzie!
Prolaktyna
Niepokalanek może obniżać jej poziom. Jest szczególnie istotne w przypadku objawów PMS, takich jak drażliwość, bóle piersi czy zatrzymanie wody w organizmie.
Progesteron
Wspiera wzrost poziomu progesteronu w fazie lutealnej cyklu, co pomaga regulować cykl menstruacyjny.
Estrogeny
Niepokalanek pomaga w utrzymaniu właściwego poziomu estrogenów, co ma kluczowe znaczenie dla owulacji i stabilnego przebiegu cyklu menstruacyjnego.
FSH (hormon folikulotropowy) i LH (hormon luteinizujący)
Może wpływać na wydzielanie tych hormonów, co sprzyja dojrzewaniu pęcherzyków jajnikowych i prawidłowemu przebiegowi owulacji.
Dzięki tym właściwościom, niepokalanek jest cenionym naturalnym środkiem wspomagającym walkę z ZNP, nieregularnymi cyklami, a także objawami menopauzy.
Niepokalanek, a menopauza
Menopauza jest definiowana jako brak miesiączki przez 12 kolejnych miesięcy, zwykle występujący między 45. a 55. rokiem życia. Jest to proces związany z wygasaniem funkcji jajników i spadkiem poziomu hormonów, takich jak estrogen i progesteron.
Dla wielu kobiet to wyjątkowo trudny czas, który kojarzony jest z negatywnymi zmianami w wyglądzie i samopoczuciu oraz życiu seksualnym.
Typowe objawy menopauzy obejmują:
- Fizyczne: uderzenia gorąca, nocne poty, suchość pochwy, bóle głowy, bóle stawów, zmęczenie, nieregularne miesiączki, przyrost masy ciała (otyłość brzuszna), wypadanie włosów.
- Psychiczne: wahania nastroju, drażliwość, depresja, problemy z koncentracją i pamięcią, obniżone libido.
- Naczynioruchowe: kołatanie serca, zawroty głowy.
- Układ moczowo-płciowy: nietrzymanie moczu, zwiększona częstotliwość oddawania moczu, ból podczas współżycia.
Niepokalanek ze względu na swoje właściwości regulujące gospodarkę hormonalną może przyczynić się do zmniejszenia objawów menopauzy. Suplementacja niepokalankiem może przyczynić się do łagodzenia uderzeń gorąca, poprawy snu i nastroju oraz poprawy libido, nawilżenia i satysfakcji z życia seksualnego. Pokazuje to bardzo ciekawe badanie, którego podsumowanie zostało opublikowane 25 stycznia 2024 r.
Z treści tego podsumowania wynika, że po 6 tygodniach suplementacji niepokalankiem zaobserwowano poprawę w podskalach pożądania, nawilżenia i satysfakcji, a także zmniejszenie bólu podczas stosunku w porównaniu z grupą placebo.
- Zohreh A, Robabeh A, Peiman A, Hamid NS, Zakiyeh A. Vitagnus, ziołowy środek leczniczy bogaty w estrogen, stosowany w dysfunkcji seksualnej: randomizowane badanie kliniczne. J Educ Health Promot . ( 2023 )
Niepokalanek – dawkowanie?
Miałem niemały problem, żeby znaleźć rzetelne informacje na temat dawkowania Niepokalanka. Większość dostępnych tekstów (popularno(nie)naukowych) zawiera informacje o jakimś przedziale 150-250 mg czy 250-500 mg, co jest BZDURĄ! Jeśli nie uzupełnimy informacji o tym czy wskazane dawkowanie dotyczy sproszkowanych owoców czy ekstraktu (także stopnia koncentracji).
Analizując przytoczone badania i rzetelne źródła skuteczne dawkowanie niepokalanka powinno wynosić:
- Suszone owoce niepokalanka: Tradycyjnie stosowane w dawce 1,5–3 g dziennie. W dostępnych źródłach jest to najczęściej pojawiająca się ilość, której przypisywane są pozytywne efekty.
- Ekstrakty z niepokalanka: Równowartość 1,5–3 g sproszkowanych owoców niepokalanka, np. 300 mg ekstraktu DER 10:1 lub 750 mg ekstraktu DER 4:1.
- W przytoczonych badaniach: Skuteczna w łagodzeniu PMS dawka wynosi 20–40 mg dziennie (wyciąg z owoców ZE 440: 60% etanolu m/m, stosunek ekstraktu 6–12:1; standaryzowany na kastycynę; jedna tabletka 20 mg).
Jak długo przyjmować?
Jak pokazują badania już 6-8 tygodni regularnej suplementacji przynosi korzyści. Jednak najczęściej polecanym i uważanym za bezpieczny okresem suplementacji są 3 miesiące. W tym czasie powinnaś zauważyć wszystkie pozytywne efekty suplementacji.
Przeciwwskazania i interakcje
Niepokalanek wpływa na gospodarkę hormonalną, dlatego w niektórych przypadkach jego stosowanie wymaga szczególnej ostrożności lub konsultacji z lekarzem.
Nie stosuj niepokalanka, jeśli jesteś w ciąży lub karmisz piersią, chyba że lekarz zdecyduje inaczej.
Przed rozpoczęciem suplementacji skonsultuj się z lekarzem, jeśli:
- Chorowałaś lub chorujesz na nowotwory wrażliwe na estrogeny (np. rak piersi, jajnika, macicy) oraz nowotwory przysadki.
- Przyjmujesz leki wpływające na poziom dopaminy, estrogeny lub antyestrogeny.
- Masz mniej niż 18 lat.
Jeśli po rozpoczęciu suplementacji odczuwasz pogorszenie samopoczucia, to przerwij suplementację i skonsultuj się ze specjalistą.
Możliwe interakcje z lekami
Jeśli stosujesz antykoncepcję hormonalną, hormonalną terapię zastępczą, leki przeciwpsychotyczne, leki na Parkinsona lub metoklopramid, suplementacja niepokalankiem może nie być dla Ciebie odpowiednia.
Aby uniknąć niepożądanych interakcji, skonsultuj się z lekarzem przed rozpoczęciem stosowania niepokalanka.
Podsumowanie
Niepokalanek pospolity (Vitex agnus-castus) to jedno z najskuteczniejszych naturalnych rozwiązań wspierających równowagę hormonalną kobiet. Jego działanie opiera się na regulacji poziomu prolaktyny, progesteronu i estrogenów. Ma to kluczowe znaczenie dla łagodzenia objawów PMS, wspierania płodności oraz redukcji dolegliwości związanych z menopauzą.
Badania naukowe potwierdzają, że regularne stosowanie standaryzowanych ekstraktów z niepokalanka może zmniejszyć objawy PMS nawet o 50%. Może także poprawić samopoczucie oraz jakość życia seksualnego kobiet. Jednocześnie jego działanie wymaga czasu – optymalne efekty obserwuje się po około 3 miesiącach stosowania.
Mimo licznych korzyści, niepokalanek nie jest odpowiedni dla wszystkich. Osoby przyjmujące antykoncepcję hormonalną, terapię estrogenową, leki na choroby psychiczne lub Parkinsona powinny skonsultować jego stosowanie z lekarzem, podobnie jak kobiety w ciąży i karmiące piersią.
Niepokalanek to więcej niż zwykły suplement – to ziołowa moc, która pomaga kobietom odzyskać kontrolę nad swoim ciałem i samopoczuciem. Regularna suplementacja, połączona z zdrową dietą, ruchem i odpowiednią higieną snu, może stać się skutecznym sposobem na naturalne wsparcie układu hormonalnego i poprawę jakości życia.